Pomnik ostatniego tura

Puszcza Jaktorowska skrywa wiele tajemnic, a jedną z najbardziej fascynujących jest historia ostatniego tura, który żył na tych terenach do 1627 roku. Dziś to miejsce upamiętnia wyjątkowy pomnik, który stanowi nie tylko atrakcję turystyczną, ale również symbol wymierania gatunków i refleksji nad naszym wpływem na środowisko naturalne. Podczas mojej ostatniej wycieczki po powiecie grodziskim, miałem okazję odwiedzić to niezwykłe miejsce i poznać jego historię, którą pragnę się z Wami podzielić.

Historia tura – wymarłego giganta

Tur (Bos primigenius Bojanus) był przodkiem współczesnego bydła domowego. Te imponujące zwierzęta osiągały długość do trzech metrów i wysokość w kłębie nawet do dwóch metrów, a ich waga dochodziła do tony. Były to potężne, majestatyczne stworzenia, które przez wieki zamieszkiwały europejskie lasy, w tym Puszczę Jaktorowską. Niestety, z powodu zmian klimatycznych, chorób, a prawdopodobnie także intensywnych polowań, gatunek ten wymarł całkowicie w XVII wieku.

Ostatni przedstawiciel gatunku, samica tura, padła śmiercią naturalną w 1627 roku właśnie na terenie Puszczy Jaktorowskiej. To wydarzenie oznaczało całkowite wyginięcie gatunku, który przez tysiąclecia był częścią europejskiego ekosystemu. Warto wspomnieć, że król Zygmunt Waza otaczał szczególną opieką puszczę „gdzie turowie bywają”, a przejazd przez jaktorowskie lasy wymagał wówczas specjalnego zezwolenia. Niestety, nawet królewska ochrona nie uchroniła tych wspaniałych zwierząt przed wyginięciem.

Pomnik ostatniego tura w Jaktorowie

W miejscu, gdzie według przekazów padła ostatnia samica tura, znajduje się dziś wyjątkowy pomnik. Jest to głaz narzutowy z wyrytym napisem: „Tur – Bos primigenius Bojanus, przodek bydła domowego, przeżył na terenie rezerwatu Puszczy Jaktorowskiej do roku 1627”. Pomnik został postawiony w 1972 roku i jest jedynym tego typu obiektem na świecie.

Podczas mojej wizyty w Jaktorowie, stojąc przed tym niepozornym, a jednak tak symbolicznym monumentem, nie mogłem oprzeć się refleksji nad kruchością istnienia gatunków i naszą odpowiedzialnością za ochronę przyrody. Pomnik znajduje się przy drodze wojewódzkiej nr 719, co czyni go łatwo dostępnym dla wszystkich zainteresowanych.

Pomnik ostatniego tura jest dostępny przez cały rok, bez ograniczeń czasowych. Wstęp jest bezpłatny. Najlepszym sposobem dotarcia na miejsce jest samochód lub pociąg do stacji Jaktorów, a następnie krótki spacer. Warto zaplanować wizytę w ciągu dnia, aby dobrze widzieć napis na pomniku i móc zrobić pamiątkowe zdjęcia.

Znaczenie pomnika dla lokalnej społeczności

Pomnik ostatniego tura jest nie tylko atrakcją turystyczną, ale również ważnym elementem tożsamości lokalnej społeczności. Mieszkańcy Jaktorowa są dumni z tego unikalnego zabytku, który przypomina o bogatej historii ich regionu. Niestety, jak zauważyłem podczas mojej wizyty, nie wszyscy miejscowi znają dokładną lokalizację pomnika – nawet kasjerka na stacji PKP miała problem ze wskazaniem drogi, co pokazuje, że ten wyjątkowy zabytek mógłby być lepiej promowany.

Okolice pomnika – co warto zobaczyć?

Wizyta przy pomniku ostatniego tura może być początkiem fascynującej wycieczki po gminie Jaktorów i całym powiecie grodziskim. W okolicy znajduje się wiele innych interesujących miejsc wartych odwiedzenia.

Zespół parkowo-dworski w Jaktorowie

W skład zespołu wchodzą: dworek i obora z 1820 roku, park dworski z około 1830 roku, oraz spichlerz i wozownia z około 1850 roku. To urokliwe miejsce pozwala przenieść się w czasie i wyobrazić sobie, jak wyglądało życie w XIX-wiecznej posiadłości ziemiańskiej.

Cmentarz wojenny w Budach Zosinych

Założony w 1946 roku z inicjatywy Komitetu Ekshumacyjnego, upamiętnia żołnierzy AK z grupy „Kampinos” poległych podczas starć z siłami niemieckimi. Co roku odbywają się tu uroczystości upamiętniające bohaterów II wojny światowej.

Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Wydmy Międzyborowskie”

Obejmujący 38 hektarów obszar porośnięty sosnami, brzozami oraz dębami. Wydmy powstały 11-12 tysięcy lat temu w wyniku ustąpienia lodowca. Najwyższa wydma wznosi się na 10,5 metra ponad poziom terenu. To doskonałe miejsce na spacer i kontakt z naturą.

Dla miłośników aktywnego wypoczynku polecam przejście czarnym szlakiem turystycznym z Międzyborowa do Radziejowic, który prowadzi przez malownicze tereny Bolimowsko-Radziejowickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu z doliną środkowej Rawki.

Refleksje nad ochroną przyrody

Stojąc przed pomnikiem ostatniego tura, nie sposób nie zastanowić się nad tym, jak wiele gatunków wyginęło z powodu działalności człowieka i jak wiele jest obecnie zagrożonych. W czasach, gdy tak wiele mówi się o potrzebie zrównoważonego rozwoju i ochronie bioróżnorodności, historia tura nabiera szczególnego znaczenia.

Pomnik w Jaktorowie jest nie tylko upamiętnieniem wymarłego gatunku, ale również przestrogą i przypomnieniem o naszej odpowiedzialności za ochronę przyrody. To miejsce, które skłania do refleksji nad relacją człowieka z naturą i konsekwencjami naszych działań dla środowiska.

Podsumowanie

Pomnik ostatniego tura w Jaktorowie to miejsce o ogromnym znaczeniu historycznym i symbolicznym. Upamiętnia nie tylko wymarły gatunek, ale również przypomina o kruchości ekosystemu i naszej roli w jego ochronie. Podczas mojej wizyty w tym miejscu doświadczyłem niezwykłego połączenia historii, przyrody i refleksji nad przyszłością naszej planety. Choć niepozorny, ten kamienny monument opowiada fascynującą historię, która zasługuje na to, by być opowiedziana i zapamiętana. Zachęcam każdego miłośnika przyrody, historii i turystyki do odwiedzenia tego wyjątkowego miejsca w powiecie grodziskim, które łączy w sobie przeszłość, teraźniejszość i przyszłość w jednym symbolicznym punkcie na mapie Polski.